Railverlichting in de woning

• Geplaatst op 15 Juni 2018
• Door Patrick de Leeuw
• Geplaatst in lichtrail, railsysteem verlichting, railverlichting, railverlichting keuken, railverlichting kopen, railverlichting woonkamer, Railverlichting zwart, spanningsrail, spots op rail
• 3

Steeds vaker wordt 3fase railverlichting ook toegepast in woningen. Op internet staan talloze voorbeelden waarbij een 3fase railsysteem met spots onderdeel uitmaakt van het interieur. Naast het design aspect is een rail systeem ook erg handig. De rail biedt veel meer posities ten opzicht van een enkel vaste lichtpunt. Door het gebruik van deze verschillende lichtpunten ontstaat er een flexibeler lichtontwerp dan wanneer de ruimte vanuit één centraal punt (egaal) uitgelicht zou worden.

3fase railverlichting

Steeds vaker wordt 3fase rail ook toegepast in woningen. Op internet staan talloze voorbeelden waarbij een 3fase rail met spots onderdeel uitmaakt van het interieur.  Naast het design aspect is een rail systeem ook gewoon handig. De rail biedt veel meer posities ten opzicht van een enkel vaste lichtpunt. Door het gebruik van deze verschillende lichtpunten ontstaat er een spannender lichtontwerp dan wanneer de ruimte vanuit één centraal punt (egaal) uitgelicht zou worden.

Om een 3fase rail systeem goed te kunnen gebruiken is het handig om basis kennis van het system te hebben. In deze blog zal ik de meest belangrijke onderdelen behandelen.

Wat is 3fase rail?

De term "3fase" slaat op het aantal fases wat zich in de rail bevindt. Er is minimaal 1fase nodig om het systeem te kunnen gebruiken, maar het is dus ook mogelijk om 2 of 3 fases te gebruiken. Elke spot is voorzien van een schakelaar in de vorm van een draaiknop welke ingesteld worden op één van deze drie fases. Stel dat de schakeldraad op fase 1 (L1) aangesloten is en met de wandschakelaar aangezet wordt, dan zullen alle op "1" ingestelde spots aan gaan. In een standaard plafonddoos van een woning is vaak maar 1 schakeldraad (geschakelde fase) aanwezig. Zonder aanpassing kan er dus maar 1 fase gebruikt worden. Met de komst van slimme verlichting zien we ook steeds vaker dat er ook een permanente fase op de rail aangesloten wordt. De "slimme" lampen dienen immers altijd van spanning te worden voorzien. Hierover meer in het onderdeel "slimme lampen".

Voeding (230v) aansluiten op de rail

Er zijn meerde manieren om de geschakelde 230V aansluiting op de rail aan te sluiten. De meeste gebruikte onderdelen zijn de eindvoeding en middenvoeding. De 230V bedrading (fase/schakeldraad, neutraal en aarde) wordt in de voeding aangesloten en de eindvoeding wordt vervolgens in het uiteinde van de rail geschoven. Een middenvoeding komt zoals de naam ook al zegt in het midden van de rail. Een middenvoeding wordt vaak gebruikt op de plek van de plafonddoos als de rail aan beide kanten door moet lopen. Door de kabel van bovenaf in te brengen is de aansluiting geheel uit zicht.

Het is ook mogelijk om de 230V in een  hoekstuk, T-stuk of X-stuk aan te sluiten. Het principe werkt hierbij ook hetzelfde. De kabel kan via de boven of zijkant ingevoerd worden.

Railontwerp en bevestiging

Het voordeel van 3fase rail is de hoeveelheid beschikbare accessoires. Vrijwel elke vorm of montage is wel mogelijk. De rail is leverbaar in lengtes van 1, 2, 3 of 4 meter en kan indien nodig ook ingekort worden. De rail is te koppelen met een koppelstuk, middenvoeding, hoekstuk (90 graden), flexibel hoekstuk, T-stuk of X-stuk.  Op deze manier zijn vrijwel alle vormen te realiseren.

De rail is rechtstreeks op het plafond te schroeven door gebruik te maken van de standaard aanwezig schroefgaten. Het is ook mogelijk om over de hele lengte extra gaten bij te boren.  Er zijn ook railklemmen beschikbaar voor montage. Deze klemmen worden op het plafond bevestigd waarna de rail in de klemmen geplaats wordt. Dit zorgt voor een snelle en eenvoudige montage maar is ook functioneel. Door de toepassing van een railklem  komt de rail enkele millimeters onder het plafond. Dit zorgt ervoor dat kleine oneffenheden overbrugd worden en/of veel minder opvallen. Andere in woningen minder voorkomende mogelijkheden zijn ophangen aan staaldraad, bevestiging aan draadeinden (M6) of aan systeemplafonds met speciaal hiervoor ontworpen "clips".

Welke railspots voor in de woning?

De verlichting in een woning kent andere wensen dan bijvoorbeeld de verlichting in een winkel of showroom. Een "bouwlamp" in de woonkamer zal niet de gewenste sfeer creëren. Het is dan ook belangrijk om de juiste spots te selecteren. Hieronder staan de eigenschappen voor gebruik in een woning.

•Lichtkleur - in een woning worden vaak warme lichtkleuren gebruikt zoals 2700K. Er zijn ook lichtbronnen beschikbaar (dimtone) welke de lichtkleur nog warmer maken als de lamp gedimd wordt.
•Dimmen - Wat overdag niet veel licht lijkt, is in de avond vaak wel te veel. Daarom is het handig om de lichtsterkte te kunnen dimmen tot een sfeervol niveau.
•Lichtopbrengst - Het aantal lumen bepaalt de totale lichtopbrengst per spot. In een woning is een lichtopbrengst tussen de 250 en 500 lumen per lichtpunt normaal gesproken voldoende.  Het gebruikt van meerdere "kleine" lichtpunten heeft de voorkeur ten opzicht van een enkel "zwaar" lichtpunt. Met meerdere "kleine" lichtpunten is het licht beter te verdelen over de ruimte en ontstaat er een spannender lichtbeeld dan wanneer de hele ruimte egaal wordt uitgelicht.

Voor de toepassing in woonkamer of  keuken adviseren onze klanten vaak GU10 railspots. Deze sluiten in de normale omstandigheden het beste aan bij de toepassing.  De grote voordelen van GU10 railspots ten opzichte van railspots met geïntegreerde voeding en lichtbron zijn:

•Een compact design (mede door het ontbreken van een geïntegreerde LED voeding)
•Een grote variatie in GU10 LED lichtbronnen. Deze zijn beschikbaar in diverse lichtkleuren, lichtsterktes, reflectorhoeken.
•Goed te dimmen, in tegenstelling tot een paar jaar geleden is de GU10 LED lamp inmiddels heel goed te dimmen.
•Een lange levensduur, alle elektronica bevindt zich in de GU10 lichtbron welke goedkoop en eenvoudig te vervangen is. Het is hierdoor makkelijk en goedkoop om over te stappen op een nieuwe generatie LED of "slimme lampen".
•Te gebruiken met slimme (GU10) lampen zoals Philips HUE, Osram Lightify of IKEA TRÅDFRI.

Een overzicht van onze GU10 railspots: https://www.railspot.nl/1-fase/1-fase-spots/

Een overzicht van onze complete sets: https://www.railspot.nl/1-fase/complete-sets/

Philips HUE benodigdheden: https://railspot.nl/service/hue-benodigdheden-railverlichting/

Het gebruik van slimme lichtbronnen in een railspot

De opkomst van "slimme verlichting" is niet te missen. In veel woningen zijn deze al in gebruik in wand, plafond of schemerlampen. Ook  in combinatie met een GU10 rail spot zijn deze lichtbronnen ook goed te gebruiken in een rail systeem. De slimme lampen kennen een aantal unieke voordelen:

•Individueel instelbaar (dus elke lamp een eigen lichtsterkte en of lichtkleur)
•Ze zijn zeer goed dimbaar, er is geen externe dimmer meer nodig..
•Alle lichtkleuren mogelijk en dus verschillende sferen te creëren.
•Gebruik van vooraf gedefinieerde scenes, de opgeslagen instellingen kunnen eenvoudig geactiveerd worden
•Met smartphone/tablet aan te sturen
•Integratie met domotica systemen waaronder Apple HomeKit.

Het gebruik van deze lampen is wel anders dan we gewend zijn. De bediening zoals in/uitschakelen, dimmen of instellen dient te gebeuren met een draadloze schakelaar en/of smartphone/tablet.  Het is vaak nog wel mogelijk om de lampen met een normale schakelaar uit en aan te zetten. Nadeel hiervan is dan wel dat de lampen niet meer te bedienen zijn als deze zijn uitgeschakeld zijn. Er staat immers geen spanning meer op de slimme lampen. Bediening met draadloze schakelaar, smartphone of tablet kan dus pas weer als de lampen zijn ingeschakeld met schakelaar. 

Ons advies zou zijn om de rail spots aan te sluiten op een continue spanning (fase) en dus niet meer te bedienen met "normale" wand schakelaar. Een draadloze opbouw schakelaar kan deze functie overnemen.  In de praktijk zal de bediening toch vaak vanaf smartphone/tablet zijn.

De markt is ook volop in ontwikkeling, we zien dan ook steeds meer accessoires en mogelijkheden. Een mooie ontwikkeling is bijvoorbeeld onderstaande JUNG Zigbee wandschakelaar waarmee Philips Hue of Osram Lightify lampen bediend kunnen worden.